De Tijdreiswinkel

Over kinderlijke verwondering, namaakwinkels en waarom een goed boek een geheime deur is, aldus TED-spreker Mac Barnett.

Het blijft een merkwaardig fenomeen als je mensen interviewt: een exacte weergave van hun woorden, rechtstreeks via audio overgezet in zinnen, stuit af en toe op felle weerstand. “Zo heb ik dat niet gezegd”, krijg je dan terug. Je heb het bewijs op je voicerecorder staan, maar daar gaat het niet echt om. Die reactie “zo heb ik het niet gezegd” is meestal meer een kwestie van “zo heb ik het niet bedoeld”. Als je er dan lichte redactie op loslaat, de zinnen net wat mooier en scherper maakt, dan krijg je enorm blije reacties: “je hebt precies verwoord waar het om draait”! Ik voel me dan een beetje als een foto retoucher, die vetrolletjes en donkere kringen liefdevol wegpoetst en de mensen weer laat stralen. Maar het blijft een lastige kwestie, want het is niet ‘de werkelijkheid’. Hoe ver ga je in het net ietsje mooier maken?

“mijn beroep is dat ik lieg tegen kinderen”

In zijn TED-talk laat kinderboekenschrijver Mac Barnett een Venn-diagram zien. Een cirkel met ‘waarheid’ aan de ene kant. En een cirkel met ‘leugens’ aan de andere kant. Het gebied waar die twee overlappen, daar zit volgens hem kunst. Hij haalt Picasso aan:

“We all know that Art is not truth. Art is a lie that makes us realize truth, at least the truth that is given us to understand. The artist must know the manner whereby to convince others of the truthfulness of his lies.”

Mac Barnett is een kinderboekenschrijver en hij begint zijn speech met een geniale opener over wat hij doet: “mijn beroep is dat ik lieg tegen kinderen”. Ik kijk dit filmpje een paar keer per jaar, als degenen die boe roepen richting de kunst weer eens een megafoon hebben bemachtigd. Want het kost zoveel, en wat heeft het nou voor nut? Mac Barnett vertelt er fantastisch over: kunst zorgt voor het in stand houden van verwondering en fascinatie. Het laat je weer in contact komen met het kind in jezelf, je oernatuur, die wil spelen en ontdekken. Het verkennen van die verwondering zorgt voor verbinding, met anderen, met de wereld. En geeft je ook een vorm van macht: door zelf iets te durven maken kun je verandering in gang zetten.

Barnett staat op het podium als een jonge Jack Nicholson, met een grote grijns op zijn gezicht. En hij vertelt waarom een goed boek dezelfde werking kan hebben als een geheime deur. Die toegang geeft tot die plek tussen waarheid en leugens, waar magie kan gebeuren. Kinderen hebben nog de gave om dit soort deuren te vinden in het leven. Voor volwassenen is dat lastiger. Daarom heeft een aantal Amerikaanse schrijvers die deuren een speciale plaats gegeven via een geniaal concept: fictieve winkels. Die bedacht zijn om aan de eisen van stedelijke bestemmingsplannen te voldoen. De winkels zijn een dekmantel, want het gaat eigenlijk over geheime achterkamertjes. Waar de jeugd uit de buurt leert schrijven, filmpjes maken, componeren en editen. Deze namaakwinkels zijn echter zo leuk dat volwassenen er daadwerkelijk hun geld spenderen en zo helpen om de creatieve workshops in stand te houden. Zo is 826 Valencia in San Francisco een winkel speciaal voor piraten, een ‘Pirate Supply Store’. Bedacht door de befaamde schrijver Dave Eggers. Waar je citroenen kunt inslaan tegen scheurbuik. En ooglapjes vindt in de modekleuren van het seizoen, want alleen zwart is saai.

826 Valencia was het allereerste initiatief in een reeks van nieuwe ludieke schrijfscholen, daarom beginnen alle Amerikaanse geheime winkels of ‘chapters’ nu met 826. De winkel 826 in Boston is The Greater Boston Bigfoot Research Institute. De winkel van Barnett is 826 LA: hij houdt zijn geheime schrijflessen in The Echo Park Time Travel Mart. Die als slogan heeft: “whenever you are, we are already then”. Je kunt er flesjes met ‘famous last words’ kopen, emotiechips voor robots en deodorant voor vikingen. Het Medewerker Van de Maand bordje heeft bekende gezichten, zoals Attila de Hun (in een goede, niet-destructieve week blijkbaar) en Shakespeare.

Kijk vooral ook het TED filmpje om te zien wat een gratis waardebon voor een blauwe vinvis met een kind kan doen. Elke keer als ik deze speech kijk raak ik weer gemotiveerd om schrijfwerk lekker eigenzinnig te laten zijn. Het lijkt mij fantastisch om zo’n bureau ook in Zeeland onder te brengen. Misschien in die rare Grote Kerk van Veere, die bijna-ruïne vol met vleermuizen… Of inderdaad echt een winkel, ergens in een Zeeuwse winkelstraat. Er zijn nu 50 organisaties in de wereld die zich lieten inspireren door het 826 model van lol, verwondering en creatieve lessen. En terecht, want wat is dit leuk. En waardevol.